Neyin Bakımı ve Yağlanması

Ney ve diğer pek çok enstrüman eskidikçe, üzerinden yıllar geçtikçe değer kazanır. Tabiki bu da bakımlı bir enstrüman için geçerlidir. Bakımı itinalı bir şekilde düzenli yapılan ve üflenilen bir neyin sesleri oturur ve ney daha berrak, hoş bir sese sahip olur.

Neyin Yağlanması

En başta gelen bakım kuralı yağlamadır. Bu işlem için kullanılabilecek en iyi yağ çok ince ve tortu bırakmayan bir yağ olan susam yağıdır. Ancak çok pahalı bir yağ olması nedeniyle susam yağı temin edilemediğinde katkısız yemeklik fındık yağı veya tatlı badem yağı kullanılabilir. Yağlama işleminden önce neyin iç kısmında hiç nem olmamalıdır. Asit değeri düşük ve ince bir yağ olan fındık yağı da kullanılabilir. İnce bir yağ ve asit değeri düşük olduğu için neyin iç yüzeyinde herhangi bir tabaka oluşturmamakta ve kamış tarafından daha rahat kabullenilmektedir.

Yeni açılmış bir ney;

İlk 1 yıl boyunca haftada 2-3 kere yağlanmalıdır.
1 yıldan sonra da yağlama periyodu seyreltilerek düzenli olarak yağlanmalıdır.

İstenildiği takdirde güzel koku için gül yağı vs. kullanılabilir. Ancak ses kutusuna birkaç damla gül yağı damlatmak suretiyle sınırlı bir miktar kullanılmalıdır.

NOT: Kesinlikle yağlama esnasında neyin iç yüzeyine harbi vb. cisim sokmayınız bu boğumlara zarar verecek ve neyin genel akordunu bozacaktır.

Neyimi En Kolay Nasıl Yağlayabilirim?

Biz yağlama işleminde pvc ney yağlama tankı kullanmaktayız. En pratik yöntem budur. Ney nasıl yağlanır sorusuna en pratik yöntemi kısa bir klip olarak izlemek için lütfen  tıklayın!

 

 

Bu imkanı olmayan neyzenler başpâre kısmından çay kaşığıyla yeteri miktarda 6-7 kaşık yağ döküp yağın neyin iç yüzeyinin her tarafına temas etmesini sağlayabilirler.

Neyin dışını streç filmle neyin alt kısmı dâhil kaplayıp başpâreden doğru çeyrek çay bardağı kadar yağ döküp neyin içinde yağı gezdirebilirler. Daha sonra aynı bardağa neyi koyup 5-6 saat kadar süzdürebilirsiniz. Bu işlemden sonra neyin dışını kağıt havlu vb. bir bezle silip neyinizi üfleyebilirsiniz.

Farklı Yağlama Teknikleri

  1. Neyinizi yağla dolu bir tanka daldırıp 1-2 dakika beklettikten sonra süzdürerek, sadece dışını kurulayınız.
  2. 4-5 cm. çapında, 80-90 cm. uzunluğunda (neyinizin boyundan 10 cm. uzun olabilir) bir PVC borunun bir tarafını ‘kör tapa’ veya herhangi bir yuvarlak plastik malzeme ile kapatarak, kendinize ekonomik ve kullanışlı bir yağlama tankı yapabilirsiniz. Bu tankı yağla doldurup, dik olarak uygun bir yere sabitleyiniz. Neyi içine daldırıp 1-2 dakika beklettikten sonra süzdürerek, sadece dışını kurulayınız.
  3. Neyinizin perdelerini (deliklerini) bant yapıştırarak kapatınız, alt ucunu parmağınızla kapatıp üst ucundan dolana kadar yağ dökünüz. Tabii ki bu işlemi yaparken etrafı batırmamak için altına bir tepsi koymayı unutmayınız. Dolduktan sonra alt ucundaki parmağınızı yavaş ve azıcık açarak boşalmasını bekleyiniz. Bir anda açarsanız yağ etrafa taşabilir. Daha sonra süzdürerek, sadece dışını kurulayınız. Neyinizi yağdan çıkardıktan sonra, uygun bir yere çaktığınız ince bir çiviye, Dügâh perdesinden (deliğinden), baş aşağı asıp mutlaka en az 4-5 saat süzdürerek, (en iyisi akşam asın sabaha kadar süzülsün) sadece dışını kurulayınız. Altına koyacağınız kapta birikecek olan yağı tekrar tanka boşaltarak yeniden kullanabilirsiniz.

 

Neyin Eğrilmemesi İçin Ne Yapılmalı?

Çeşitli nedenlerden dolayı ney eğrilebilmektedir. Bu eğrilik neyin akorduna zarar vermese de estetik olarak hoş görünmemektedir. Bu nedenle şu hususlara dikkat edilmelidir.

Ney masa üzerine bırakılacaksa kesinlikle başpâre kısmı dışarı taşırılmalıdır.

Sıcak bir yerde soba kenarı kalorifer yanına dayalı olarak bırakılmamalıdır.

Kesinlikle eğrilikler tecrübesiz kişiler tarafından düzeltilmeye çalışılmamalıdır. Özellikle üzerinde 5 yıl geçmiş olan neyler üzerinde yapıları oturdukları için bilinçsizce geri dönüşü olmayacak yöntemlere başvurulmamalıdır.

Ney Sahiplerinin Dikkat Etmesi Gereken Diğer Hususlar

  • Ney üflenmeden önce ağız temizliğine dikkat edilmeli ve ağız içinde yemek artığı olmamalıdır.
  • Ney üflendikten sonra nemi üzerinden atmadan kapalı kutuya koyulmamalıdır. Neyin bir diğer düşmanı nemdir. Çok nemli ortamlardan korunması yanında ney üflendikten sonra mutlaka oda sıcaklığında açık ortamda bir süre tutulmalı ve nefesteki nemin kamış içinde yoğunlaşmasından ortaya çıkan suyu atması sağlanmalıdır. Buna dikkat edilmediğinde ve yemek yedikten hemen sonra üflendiğinde neyin içinde ortaya çıkan küf ve bakteri plağı gibi oluşumlar neyin sesinin kapanmasına yol açabilir. Ses kutusu içinde oluşan bu katmanlar pamuklu bir kulak temizleme çubuğuyla nazikçe temizlenebilir. Ancak bu yapılırken ses kutusunun hemen dibindeki darca deliğe müdahale edilmemelidir. Bu delik etrafında oluşan katmanların üfleme yoluyla kendiliğinden ortadan kalkması beklenmelidir.
  • Ney uzun süre kapalı hava almayan bir kutuda bırakılmamalıdır.
  • Neylerin 1. boğumunda bazen küflenmelere rastlanabilmektedir. Bu durumda ses kutusuna sert bir cisimle temas edilmemeli su ile yıkanıp kurutulup ve tekrar yağlanırsa küflenme ortadan kalkacaktır.
  • Sahibi olduğunuz neyin kamışı, Türkiye’nin Antakya ilinin Samandağı ilçesindeki Âsi Nehri kıyılarından kesilmiştir. Tabiattaki kamışlar ney hâline getirilirken tabiî yapısı korunduğundan her neyin kendine has özellikleri vardır. Neyzen, ancak 3-6 ay düzenli bir şekilde bakımını yaparak üflediği neyin karakteristik özelliklerini tanıyıp, neyden en üst verimi alabilecektir. Bu süre sonunda eğer istenirse neyinizin perdeler arası dengesini bozmadan, boyunu kısaltmadan, yalnız iç açkılarına müdahale ederek, genel akordunu 50 cent kadar tizleştirebiliriz. Zaten neyiniz, neyzenlerin farklı baş ve dudak pozisyonlarında üfledikleri dikkate alınarak 440 tit /sn frekanslı Lâ sesine göre, bizim normal kabul ettiğimiz pozisyondan 40-50 cent (yaklaşık iki Pisagor koması) kadar pest açılmıştır.
  • Neyinizin en önemli özelliği, genel akordunun ve perdeler arası dengesinin, çok hassas ayarlanmış olmasıdır. Ney yapılmadan önce kamışın her boğumunun hacmi ayrı ayrı titizlikle hesaplanarak, iç açkılarının hangi boğum için kaç mm yapılacağı saptanmıştır. Perde açkıları, 26 birimli klâsik sisteme ilâveten, bazı perdelerde kaydırmaların yapıldığı özel bir sistemle yapılmıştır.
  • Her neyin başpâresi nikahlı eşi gibidir. Aynı başpâreyi değişik neylerde kullanmayınız. Başpâreyi sık sık çıkarıp takmayınız. Neyinize kesinlikle, kamışa giren yerdeki konik açısı farklı olan bir başpâreyi takmaya çalışmayınız.
  • Neyinizi aşırı sıcaklık değişimlerine maruz bırakmayınız. Soba yakını, kalorifer üstü gibi yerlere koymayınız. Çok soğuk havalarda uzun süre dışarıda tutmayınız.
  • Eğilmesini önlemek için, neyinizi uzun süre duvara dayalı olarak bırakmayınız. Eğer masa üstü gibi düz bir zemine koyacaksanız, başpâresi masadan taşacak şekilde (yani gövdenin tamamı zemine temas edecek şekilde ) koyunuz. Plastik proje kabı, PVC boru gibi hava geçirmeyen muhafaza kaplarını kullanmayınız.
  • Eğer muhafaza kabınız çanta şeklinde ise neyinizi çantasına, perdeleri (delikleri) yukarı bakacak şekilde koyunuz ve günde ne kadar süre üflediyseniz, en az o kadar süre çantanın kapağını açık tutarak, neyinizin içindeki rutubeti atmasına izin veriniz. Önemsiz gibi görünen bu işlem, neyinizin içindeki küflenmeyi önleyerek, nahoş kokuları asgariye indirip, ömrünü de 150- 200 yıla uzatacaktır.
  • Farklı bir estetik sağlamak için parazvâneleri değiştirmek isterseniz, üst parazvâne için 0.30 mm. den daha kalın malzeme kullanmayınız. Neyin en üstteki başpâre takılan boğumu ses kutusu olduğundan, kalın malzeme sesin rezonansını olumsuz yönde etkileyecektir. Alt parazvâneyi istediğiniz kalınlıktaki malzemeden yaptırabilirsiniz.
  • Neyin doğru zamanda, doğru bir yağ kullanılarak, doğru bir sistemle yağlanması verimliliği ve ömrü açısından çok önemlidir.
  • Yağın içine az miktarda koyacağınız misk, gül yağı gibi doğal kokular neyinizin güzel kokmasını sağlar. Deodorant, parfüm gibi kimyevi maddeler kullanmayınız.
  • Başparelerin bakımında kullanılan malzeme önemlidir. Delrin başpâreler hiç bakım gerektirmezler. Manda boynuzu ve ağaç başpârelerin ise yağlanmaları malzemeyi ve titreşime duyarlılığı korumak açısından şarttır.